سرویس تاریخ جوان آنلاین: اثر تاریخی- روایی «انارک، تبعیدگاه مدافعین دین و ولایت» در زمره مجموعه کتاب‌هایی است که از سوی موزه عبرت ایران نشر یافته و روانه بازار کتاب شده است. در این کتاب شمه‌ای از توصیفات تبعیدیان به شهر انارک جمع‌آوری شده و در کنار یکدیگر قرار گرفته است. جناب یعقوب لطفی گردآورنده این اثر در مقدمه خود بر این کتاب آورده است: «اصولاً استفاده از مجازات تبعید برای سرکوب فعالیت‌های انقلابیون، به‌خصوص عالمان دینی همواره مورد توجه ساواک بود و از ابتدای تشکیل حکومت پهلوی این نوع آزار و اذیت که دست‌کمی از شکنجه جسمی نداشت در کانون اقدامات مأمورین امنیتی رژیم منحوس سلطنت قرار داشت و با توجه به شرایط حاکم بر کشور انجام این اقدام گاهی اوقات فروکش می‌کرد و در بعضی مقاطع افزایش می‌یافت. یکی از مقاطعی که بر دستگیری‌ها افزوده شد و با استفاده از حربه تبعید مخالفان رژیم سلطنت سرکوب شدند و مورد آزار و اذیت قرار گرفتند، مقطع شهادت حاج‌آقا مصطفی خمینی فرزند ارشد حضرت امام در اول آبان ۱۳۵۶ در شهر نجف بود. این واقعه تأثربرانگیز موجی از نفرت و انزجار را علیه رژیم پهلوی در بین مردم و روحانیون ایجاد کرد و در حمایت از حضرت امام و محکوم کردن این حادثه در سراسر کشور مجالس وعظ، خطابه و عزاداری برپا شد. برگزاری مجالس گسترده ترحیم به این مناسبت و سوگواری فراوان و ذکر نام حضرت امام که از سوی وعاظ شجاع، آگاه و مبارز بیان می‌شد موجی از ترس و وحشت را در بین کارگزاران رژیم پهلوی ایجاد کرد. رژیم در جهت مقابله با این حرکت خودجوش و عظیم مردمی دست به اقدامی کاملاً ناشیانه و نسنجیده زد و مقاله‌ای را با عنوان «ایران و استعمار سرخ و سیاه» در تاریخ ۱۷ دی ۱۳۵۶ به دستور شاه توسط فرد مجعولی به نام احمد رشیدی‌مطلق در روزنامه اطلاعات به چاپ رساند. این مقاله توهین‌آمیز به دین مبین اسلام و عالمان دینی و حوزه‌های علمیه مانند شعله‌ای فروزان به آتش احساسات پاک مردم دامن زد، به‌طوری که بلافاصله با واکنش شدید عناصر و نیرو‌های مذهبی و مبارز مواجه شد و در این باره تظاهرات باشکوه ۱۹ دی ۱۳۵۶ شهر قم برگزار و به قیام خونین ۱۹ دی قم معروف شد و همین قیام باعث گسترش سریع ندای حق‌طلبانه مردم در سراسر کشور ایران شد. واقعه ۱۹ دی پدیده‌ای ناگهانی نبود، بلکه ریشه‌های تاریخی داشت و بعد‌ها منشأ حوادثی بس ژرف و عمیق شد. مأموران ساواک به دستور شاه بلافاصله دست به کار شدند و برگزارکنندگان و وعاظ و سخنرانان مجالس ترحیم شهید سیدمصطفی خمینی را دستگیر و در گروه‌های مختلف به شهر‌های دورافتاده تبعید کردند. البته این دستگیری‌ها و تبعید‌ها در سایر شهر‌های ایران نیز انجام شد.»
نویسنده در بخش دیگری از دیباچه خود، به شهر انارک و تبعیدشدگان آن اشاره می‌کند و می‌نویسد: «یکی از شهر‌هایی که تبعیدی‌های بیشتری را در خود جای داد، انارک از توابع شهر نائین یزد بود که در بعضی مقاطع تعداد تبعیدی‌ها به ۱۳ نفر هم می‌رسید. البته در لابه‌لای اسناد دیده شده است که بعضی افراد بر اساس ماده ۵ فرمانداری نظامی و رأی کمیسیون امنیت اجتماعی به تبعید در انارک محکوم می‌شدند، ولی گاه رأی تغییر می‌کرد و آنان را به شهر دیگری می‌فرستادند که در فصل‌های بعدی به مواردی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد و اسنادی را که در این باره به دست آمده است ارائه خواهیم کرد. در هر صورت صرف‌نظر از تعداد افراد تبعیدی که عموماً از عالمان دینی مبارز و انقلابی و یا مدافعان دین و ولایت بودند، نکته مهم این است که رژیم پهلوی در هیچ شرایطی تاب تحمل مخالفانش را نداشت و به صورت دائمی به عنوان رویه‌ای ظالمانه و ضدبشری آن‌ها را یا به حبس می‌برد و شکنجه می‌کرد یا به نقاط دوردست و فاقد امکانات اولیه تبعید می‌کرد. در ادامه همین بحث حضرت امام در تقدیر و حمایت از تبعیدیان و مبارزان چنین می‌فرمایند: مبارک باد مسلمانانی که در راه دفاع از احکام اسلام و ممالک مسلمین و رهایی از یوغ استعمار و عمال خبیث آن به حبس، تبعید، شکنجه و قتل تن می‌دهند و برای قطع ایادی ظلم با هر محرومیتی می‌سازند... از آنجایی که مبارزین و فجرآفرینان در سراسر کشور به کوچ‌های اجباری و تبعید‌های انفرادی محکوم می‌شدند حضرت امام در این باره چنین می‌خروشد: همه ایران مظلوم بود. ایران محبسی بود و در آن ۳۵ میلیون جمعیت حبسی! الان بحمدالله تعالی همه از حبس بیرون آمدید و به شکرانه این نعمت باید صبر انقلابی داشته باشید. این فرمایش بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران از آنجا نشئت می‌گرفت که رژیم سلطنتی پهلوی بیش از ۱۰۰ شهر را در اقصی نقاط کشور به عنوان تبعیدگاه انتخاب کرده بود. تقریباً در هر استان یک یا چند محل از نظر آب و هوا، امکانات و مقدورات ضعیف‌تر و محروم‌تر از سایر شهر‌ها بود. رژیم پهلوی دقیقاً همان محل را به عنوان تبعیدگاه نشان و از آن استفاده می‌کرد. همین امر نشان می‌دهد که کل ایران یک محبس بود که به کمک پروردگار متعال و رهبری‌های بی‌بدیل امام خمینی و همت و اراده والای مردم مسلمان و قهرمان ایران اسلامی از چنگال شیاطین نجات یافت. با وجودی که هدف رژیم سلطنتی پهلوی از تبعید مخالفان خود و مبارزان، جلوگیری از گسترش نهضت و سرکوب مبارزات امت مسلمان و قهرمان ایران بود، ولی آنچه اتفاق افتاد دقیقاً به ضرر رژیم تمام شد، زیرا تبعیدی‌ها با توجه به روحیه مبارزه و اعتقاد به راهی که در پیش گرفته بودند، خود به عنوان سفیران و انتقال‌دهندگان پیام مبارزین انقلابی فعالیت خود را در همان مناطق و تبعیدگاه‌ها ادامه و گسترش و رژیم پهلوی را در مقابل عمل انجام شده‌ای قرار دادند.»
مؤلف در ادامه، در تبیین چگونگی فصل‌بندی کتاب خویش و نیز مندرجات هر فصل، چنین آورده است: «تلاش شده است در فصول بعدی به لطف حضرت حق مطالب و خاطرات مفیدی را از این مبارزات در تبعید ارائه دهیم. هرچند منابع و مآخذ اندکی وجود دارد، ولی با همین بضاعت اندک زوایای تاریک و پنهان بخشی از تاریخ باشکوه مبارزات امت مسلمان کشور ایران روشن می‌شود. این کتاب در سه فصل تنظیم شده است که در فصل اول به صورت کاملاً علمی و دقیق موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های مختلف شهرستان انارک با استفاده از منابع معتبر و قابل اعتنا تشریح شده است که برای درک بهتر و عمیق‌تر وضعیت تبعیدی‌ها می‌تواند مفید باشد. در فصل دوم به ارائه خاطرات تبعیدشدگان شهرستان انارک می‌پردازد که برای جلوگیری از اطاله کلام از تکرار و آوردن و نقل خاطرات مشابه و تکراری خودداری شده و تنها آن بخش از خاطراتی که ویژگی خاصی داشتند و برای خوانندگان محترم مفید بودند آورده شده‌اند. فصل سوم کتاب به اقدامات و مراقبت‌های ویژه ساواک از تحرکات عناصر تبعیدی اختصاص دارد و البته این فصل کاملاً با اتکا به اسناد به جا مانده از ساواک تهیه شده است. در انتهای کتاب هم در حد ضرورت عکس‌های جالب و دیدنی برای تکمیل این مجموعه در دسترس خوانندگان محترم قرار گرفته است.»
منو
Anarak News
انارک نیوز
27
جمعه, دسامبر
جمعه, ۰۷ دی ۱۴۰۳