رونق اقتصادی در گرو احیای کاروانسرا‌های تاریخی‌

امروزه مکان‌هایی که به تازگی به جرگه اقامتگاه‌های بوم‌گردی پیوسته‌اند، کاروانسرا‌های گوشه و کنار کشورمان هستند که توانسته‌اند به موفق‌ترین و پرطرفدارترین اقامتگاه‌های بوم‌گردی تبدیل شوند و پنجره جدیدی به سوی رونق گردشگری و اقتصادی کشور باز کنند.

رونق به گزارش پایگاه خبری صدای نایین، از مهمترین آثار معماری که از گذشتگان در کشورمان به یادگار مانده کاروانسرا‌های تاریخی است، این مکان‌های ارزشمند در طول تاریخ در بین جاده‌ها، راه‌ها و بعضاً در داخل شهر‌ها ایجاد شده که کارکرد آن استفاده مسافران و کاروان‌هایی بوده است که در مسیر راه برای استراحت توقف داشتند.

در قرون سپری شده، کاروانسرا‌های درون‌شهری و برون‌شهری بارانداز و استراحتگاه کاروان‌ها و کاروانیان اقصی نقاط آباد آن روزگاران به‌ شمار می‌آمدند و محل تبادل و تعامل اندیشه‌ها و تبادل و تقابل آداب و رسوم اقوام و ملل مختلف بودند و بی‌تردید این تماس و تلاقی انسان‌ها و اندیشه‌های گوناگون، تأثیری شگرف بر زندگی مردم این مرز و بوم کهنسال داشته است.

در مسیر جاده ابریشم این مکان‌ها زیاد به چشم می‌خورد که کاروان‌ها در بین مسیری که عبور می‌کردند، طبق برنامه‌ای که از قبل صورت گرفته بوده کاروانسرا‌ها را برای اقامت و استراحت در چند شبانه‌روز انتخاب می‌کردند.

یکی دیگر از علل شکل‌گیری کاروانسرا‌ها پناه دادن به مسافران خسته و حفاظت از جان و مال آن‌ها در جاده‌ها بوده است که بعضی از کاروانسرا‌ها وقف عام بودند و این نکته نشانی از محبت و مهمان‌نوازی ایرانیان دارد.

کاروانسرا‌ها ابعاد مختلفی دارند و معمولا چهار ضلعی و گرد بوده و تعداد اندکی از این بنا‌های تاریخی دارای برج هستند.

در شهر تاریخی نایین ۷ کاروانسرا با ابعاد مختلف وجود دارد و قدیمی‌ترین آن، کاروانسرای شاه جوان در ۷ کیلومتری این شهر قرار دارد که از دوره سلجوقیه به جای مانده و امروز بخشی عظیمی از این کاروانسرا تخریب شده است.

تبدیل کاروانسراها به مجموعه‌های اقامتی، گردشگری

محمود مدنیان، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در گفت و گو با خبرنگار صدای نایین، بیان کرد: در ۱۵ سال گذشته برنامه‌ای که میراث تدوین کرده مبنی بر تبدیل این مکان‌ها به مجموعه‌های اقامتی، گردشگری و پذیرایی به وسیله سرمایه‌گذاران با نظارت میراث فرهنگی بوده است.

وی افزود: کاروانسرای رباط انارک بیش از ۱۱ سال است که مرمت شده و به عنوان مرکز بوم‌گردی فعال، امروز مورد استفاده قرار گرفته است که ظرفیت اسکان ۶۰ نفر را دارد و در سال ۱۳۸۵ ثبت ملی شده است.

مدنیان با بیان اینکه کاروانسرای بلاباد ۲ هزار متر مربع مساحت دارد و از ۲۶ حجره تشکیل شده است، تصریح کرد: این کاروانسرا در زمان صفویه ساخته شده و در ۴ گوشه آن برج‌های مدور قرار گرفته‌اند که هم اکنون توسط سرمایه‌گذار مرمت و به هتل سنتی تبدیل شده است و ظرفیت اسکان ۸۰ گردشگر و پذیرایی از ۳۵۰ نفر را دارد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نایین خاطرنشان کرد: کاروان‌سرای مشجری واقع در مزرعه مشجری که به سرمایه‌گذار تحویل داده شده است امروز ظرفیت اقامت ۱۰۰ گردشگر و پذیرایی از ۲۰۰ مسافر را دارد که با توجه به قرار گرفتن در مجاورت ریگ جن، منطقه زیست محیطی عباس آباد و روستای چوپانان، این مکان تبدیل به یک مجتمع گردشگری با اقامت سنتی می‌شود که تولید گیاهان دارویی، پرورش حیوانات بومی مثل شتر را هم به دنبال خواهد داشت.

وی با بیان به اینکه کاروانسرای بلاباد و کاروانسرای نوگنبد در سال ۱۳۸۴ به عنوان آثار تاریخی ملی ایران به ثبت رسیده‌اند، ادامه داد: کاروانسرای نوگنبد در جاده یزد و کاروانسرای عباس آباد در مزرعه عباس آباد چوپانان، متروکه شده‌اند و به ورود سرمایه‌گذار و مرمت ویژه نیاز دارند

کاروانسرای نیستانک در فهرست میراث جهانی یونسکو

مدنیان با بیان به اینکه ۸۰ درصد مالکیت این کاروان‌سراها با نهاد‌ اوقاف و امور خیریه است، بیان کرد: برای در اختیار گذاشتن این گونه مکان‌ها به سرمایه‌گذار با مشکلاتی روبه رو هستیم که به جهت مرمت و احیا این بنا‌ها، بروکراسی‌های اداری در فواصل زمانی طولانی صورت می‌گیرد.

کاروانسرها به دلیل ساختار کاملاً ایرانی و همچنین ریشه داشتن در زندگی اجتماعی، اقتصادی و سلامت جامعه، در طول تاریخ مورد توجه و دارای اهمیت بوده‌اند.

تعداد اتاق‌های زیاد، دورتادور حیاطی بزرگ با فضایی مناسب برای دورهمی‌های خانوادگی و بازی بچه‌ها کاروانسرا‌ها را بسیار محبوب کرده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نایین با بیان اینکه کاروانسرای نیستانک یکی از مهم‌ترین کاروانسراهای تاریخی استان اصفهان و متعلق به دوره قاجاریه است، گفت: این بنای تاریخی از نظر معماری با وجود تزئینات آجری، دو فضای حاکم نشین و فضاهایی با معماری خاص، مورد توجه کارشناسان قرار گرفت و بدین ترتیب در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت شد.

وی افزود: این بنای تاریخی قبلاً به شماره ۱۸۷۷۳ در سال ۱۳۸۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و قطعاً ثبت جهانی این اثر در منطقه و شهرستان مزایای بسیاری را برای صنعت گردشگری و میراث فرهنگی خواهد داشت.

استفاده از ظرفیت‌های اماکن تاریخی نایین

مدنیان با بیان اینکه امید است این رخداد ارزشمند نویدبخش توسعه پایدار در شهرستان نایین از منظر میراث گران سنگ تاریخی، فرهنگی و هنری و صنعت پاک گردشگری باشد، تصریح کرد: این اثر ارزشمند جز ۵۴ کاروانسرای تاریخی برگزیده برای ثبت جهانی یونسکو بوده که از میان بیش از هزار کاروانسرای تاریخی شناسایی و انتخاب شده است.

امروزه با پیشرفت تکنولوژی و توسعه یافتن وسایل نقلیه، افول کاروانسراها از یک قرن پیش تاکنون رقم خورده که این عدم کارایی باعث تخریب و عدم رسیدگی به آن‌ها شده است.

میراث فرهنگی با احیا، مرمت و القای کاربری‌های جدید گردشگری، فرهنگی و اقامتی به این کاروانسرا‌های تاریخی می‌تواند ضمن حفاظت از این مواریث تاریخی، فرصت‌های سرمایه‌گذاری و رونق اقتصادی منطقه را ایجاد کند.

توجه و استفاده از ظرفیت‌های اماکن تاریخی نایین همچون کاروانسراها و خانه‌های تاریخی، قطعاً گام بزرگی در توسعه گردشگری و اقتصادی منطقه بوده که این امر نیازمند جذب سرمایه‌گذار است.

تبدیل کاروانسرای تاریخی نایین به اقامتگاه بوم‌گردی، پنجره جدیدی به سوی رونق گردشگری این شهر باز کرده است چرا که در حداقل زمان ممکن، نهایت بهره‌برداری از حضور گردشگران صورت گرفته است که تسهیل امور اداری و حمایت ویژه از سرمایه‌گذاران می‌تواند زمینه اشتغال پایدار را نیز در این شهر فراهم کند. 

 کد نوشته: ۱۴۱۹ - ۲۲ آذر ۱۴۰۳