طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس ۷ درصد ذخایر معدنی جهان در ایران وجود دارد. همچنین بر اساس آمارها ۱۲ معدن مهم جهان و ۸ درصد ذخایر سرب و روی در ایران قرار گرفته و از نظر تولید سنگ‌های تزئینی نیز رتبه چهارم را داریم. 
روزنامه صمت درباره اینکه معدن چه نقشی در رشد اقتصادی دارد، چقدر توانسته‌ایم از منابع معدنی کشور به‌درستی بهره‌برداری کنیم و برای حل دغدغه‌های معدن چه کاری باید انجام داد با محمدرضا اسپهبد، مشاور امور اکتشاف در طرح توسعه نوآوری و فناوری‌های حوزه معدن و صنایع معدنی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری گفت‌وگو کرده که در زیر می‌خوانید. وی پیش از این معاون بهره‌وری انرژی و محیط‌زیست ستاد توسعه فناوری انرژی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری بوده است.

معدن در رشد اقتصادی کشور چه نقشی دارد؟

آینده ایران از نظر اقتصادی به دو مقوله بسیار مهم کشاورزی و معدن گره خورده است. درباره بخش معدن باید گفت ایران به لحاظ مواد معدنی یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان است. معادن فلزی ما به‌صورت تک‌عنصری و چند عنصری و به‌اصطلاح پلی‌متال از فلزات پایه (bace metal) مانند مس، نیکل، کبالت، آهن، منگنز، سرب و روی، نقره، آنتیموان، طلا، جیوه و... گستره وسیعی را به خود اختصاص داده‌اند. میزان ذخایر عناصر فلزی که نام برده شد در ایران بیش از ۷ درصد ذخایر فلزی جهان را تشکیل می‌دهد، در حالی‌که کشور همسایه ما یعنی ترکیه تنها ۰.۵ تا ۱.۵ درصد ذخایر جهانی این مواد را در اختیار دارد. درباره آمار و وضعیت فلزات پایه در کشور باید گفت ایران به لحاظ ذخایر مس و مولیبدن مقام ششم جهان را دارد که با کشف ذخایر مس پورفیری این مقام به چهارم و حتی سوم ترقی یافته است. به لحاظ دارا بودن ذخایر سرب و روی ایران مقام ۱۴ تا ۱۷ را در جهان به خود اختصاص داده است. در زمینه آهن در بین ۱۲ کشور دارای ذخایر آهن غنی در جهان قرار داریم. در نقره نیز ایران جایگاه ۲۰ جهان را دارد. درباره طلا نیز باید گفت با کشف ذخایر جدید در کشور و استحصال حتی از عیارهای بسیار کم و در حد ppb به‌جای ppm (گرم در تن) این منبع معدنی جزو ذخایر قابل استخراج و سودده محسوب می‌شود. امروز باتوجه به رشد فناوری توانسته‌ایم از ۷ به ۱.۵ تا ۲ ppm عیار متوسط طلا به شکل زیرزمینی و روباز به‌صورت قابل استحصال و عرضه دست پیدا کنیم.

چقدر توانسته‌ایم از منابع معدنی در بهترین شکل ممکن بهره‌برداری کنیم؟

ما در طول مدت معدنکاری در ایران به معادن خود خیلی ظلم کرده‌ایم. امروزه در مواردی بازیافت طلا از رسوبات و سدهای باطله و همچنین رسوبات برجا مانده در حد ppb انجام می‌شود. از قدیم طلاشویی در رودخانه‌های ایران معمول بوده است؛ به‌طور مثال در رودخانه‌ای اطراف ماسوله گیلان این روش سال‌ها استفاده شده است. رگه‌های طلادار کوه پس از رها شدن به رودخانه‌ها و مرداب‌ها سرازیر می‌شوند؛ به‌طور مثال وقتی این رگه‌ها به مرداب انزلی می‌رسند آن را از نظر طلا غنی می‌کنند و می‌توانیم در شن‌ها و لجن‌های مرداب انزلی کنسانتره طلا در عیار کم را استحصال کنیم. این ماده غنی باید پیش از اینکه به سمت دریا برود، مورد توجه دولت قرار گیرد. باتوجه به اینکه فناوری استحصال طلا در حد ppb ارتقا یافته، باید بتوانیم از این ثروت غنی بهره ببریم. امروز برای ما به‌صرفه است که در این حوزه ورود کرده و در کنار طلا عناصر دیگری مثل تیتان را از این مرداب برداشت کنیم که البته به‌طور حتم این موضوع باید مورد توجه دولت قرار گیرد. مورد دیگر سرب و روی است. در گذشته سرب و روی استخراج شده از نخلک واقع در انارک را می‌فروختیم بدون اینکه پول نقره این ماده معدنی را از خریدار بگیریم. معنی این کار این بوده که یا نمی‌دانستیم که در آن نقره‌ای وجود دارد یا دانسته چنین کاری می‌کردیم، در حالی که در هر تن سرب و روی حدود ۷۰۰ گرم نقره وجود داشته است.

چه پیشنهادی برای رفع دغدغه‌های معدن دارید؟

گاهی دغدغه‌های معدن برای من به کابوسی تبدیل می‌شود، چراکه ما در کار معدن کوتاهی کرده و معادن کشور را آنطور که شایسته است، موردتوجه قرار نداده‌ایم. باتوجه به اینکه کشور ما در منابع معدنی و عناصر فلزی و غیرفلزی رتبه بالایی در جهان دارد این نیاز احساس می‌شود که یک وزارتخانه زمین‌شناسی و اکتشافات و بهره‌برداری معادن در کشور تاسیس کنیم. این موضوع را می‌توانیم از کشورهای همسایه شمالی، چین و هند الگوبرداری کنیم. این کشورها بارها مطرح کرده‌اند که پیشرفت‌های بخش معدن خود را مدیون دانش و تخصص زمین‌شناسان خود هستند؛ بنابراین مادامی که موقعیت زمین‌شناسی و معدنی کشور مخدوش باشد و تمرکز وزارتخانه‌ای برای معادن و زمین‌شناسی کشور به‌وجود نیاید، وضعیت معادن کشور به شکلی است که امروز مشاهده می‌کنیم.
(19 خرداد 1399 - 11:20)