انگشت را می‌گذاریم وسط نقشه ایران؛ اینجا کویر است، آسمان اینجا آبی است و شب‌هایش پرستاره. اینجا انارک است که خاک آن طلاست

توریسم آنلاین:  انگشت را می‌گذاریم وسط نقشه ایران؛ اینجا کویر است، آسمان اینجا آبی است و شب‌هایش پرستاره. اینجا انارک است که خاک آن طلاست و نمایشگاهی است از معادن فلزات مختلف در دل کویر، اما شهرک صنعتی نیست، اینجا شهر فرهنگ است و زمین آن، سرشار از کانی‌ها است، اینجا نارسینه است.

سفر به کویر مرکزی ایران و بازدید از آبادی‌های کوچک و بزرگش، مانند کشف سرزمین‌های جدید، هیجان‌انگیز و سرشار از جذابیت است. طراوت آبادی‌های کویری در دل بیابان‌های وسیع و غلت خوردن روی شن‌های روان، هر کدام لذت خودش را دارد. زیباترین موسیقی کویر، سکوت آن است و برترین جلوه‌ آن، بی‌کرانگی مناظرش!

اینجا انگار باران و ابر و آب، دست دوستی با خاک داده اند که باغ‌هایش اینگونه پر میوه‌اند و زمین‌هایش پر محصول. تمام خانه‌ها، کوچه باغ‌هایی رو به پایین دست روستا دارند که ما را راه می‌دهند تا بین دیوارهای خشتی و گِلی قدم بزنیم و دست رود را بگیریم و راهی دورهای دور کویر شویم. خانه‌های روستا، درهایی باز روبه مهیمان دارند و حکایت میهمان نوازی کویری را برای مسافران خسته نجوا می‌کنند.

از نائین اصفهان که رهسپار جاده انارک می‌شوی، دیاری از دل خاکی کویر خودنمایی می‌کند. دیاری قدیمی و بسیار زیبا، با کوچه‌های کاهگلی و آسمانی بی‌نهایت آبی. کوچه‌های باریکش از جنس تمام کوچه‌های مهرانه کویری است با طاق‌هایی که سایه سار عابرانند. درهای چوبی و کوبه‌های قدیمی و پیر نشینانی که ما را دعوت به نشستن می‌کنند. اینجا انارک است!

  انارک چگونه بنیان یافت؟

انارک به معنای انار کوچک و «نارسینه» به معنای اناری در سینه کوه است. انار، نماد عشق است و این عشق بر سینه کوهی روییده که نعمت زندگی را برای مردمانی که روزگاری از کنار واهه‌ای می‌گذشتند و شترهایشان را سیراب می‌کردند و خود نیز آرامش جان می‌یافتند، به ارمغان آورده است. انارک، زاییده عشق است و بی‌شک «محمد پهلوان» که نخستین سنگ بنای این آبادی را گذاشته، گرفتار عشق شده است.

برای آنها که مزارع و دشت‌ها و محل‌های طبیعی و بکر انارک را می‌شناسند، گریز از شهر و شهرنشینی و آرامش در پناه کوه و دشت و هوای پاک انارک برتر از هر قرص مسکنی است که آرامش را به اعصاب و روان آنها بازمی‌گرداند.

در سایه بادگیرها

از سمت شمال، شهر انارک انگار ردیف بی‌پایانی از بادگیرهاست که همگی رو به شمال ایستاده‌اند تا هوایی خنک به خانه‌ها ببرند. خانه‌های بافت قدیمی انارک از نقشه‌ خاص و واحدی پیروی نمی‌کنند، بلکه بنا به مقتضیات مکانی و میزان زمین ساخته شده‌اند. در این خانه‌ها، بادگیر عنصر اصلی خانه است. در بیشتر خانه‌ها از آجرکاری به عنوان پنجره و نرده استفاده شده و تمام اتاق‌ها دارای تاقچه است. بیشتر خانه‌های انارک، بخصوص خانه‌های اعیانی، به دست معماران اردکانی و یزدی ساخته شده‌اند. متأسفانه تخلیه شدن خانه‌های قدیمی و عدم حفظ و نگهداری و مرمت این خانه‌ها موجب تخریب بافت قدیم شهر و ویرانی آنها شده است.

انارک حدود 40 معدن دارد که از این تعداد، چند معدن در حال حاضر فعال هستند و بقیه به دلایلی تعطیل یا اصلاً مورد بهره‌برداری قرار نگرفته‌اند.قابل اشاره است که ایران 13 معدن طلای شناسایی شده دارد که 2 یا 3 معدن مورد بهره‌برداری قرار گرفته و یکی از این 13 معدن به نام طلای خونی در جنوب شرقی و 53 کیلومتری شهر انارک واقع شده است.

اقتصاد شهر انارک به معدن وابسته است و باید گفت خاک این منطقه طلاست. معادن سرب نخلک، مس مسکنی، سرب سیاه کوه و مس طالمسی، از معادن برجسته انارک است و سرب نخلک، از معروف‌ترین معادن سرب ایران محسوب می‌شود.
10 مهر 1402

ریگ جن منطقه‌ای کویری و دارای تپه‌های ماسه‌ای (تلماسه) در کویر مرکزی ایران است. این منطقه در جنوب سمنان، شرق دریاچه نمک، شمال انارک و غرب جندق قرار دارد. بادهای این منطقه صحرایی شن‌ها را به رقص وا می‌دارند، بادهایی که به باور مردم محلی در اختیار جن‌ها است.

کلمه جن به معنای پوشیده و مخفی است، جنیان به دلیل پنهان بودنشان از انظار عمومی، به جن (نامرئی) نام‌گذاری شده‌اند، چون از چشم انسان‌ها پوشیده بودند و دیده نمی‌شدند. این معنی پوشیدگی و پنهانی در تمام مشتقات کلمه جن جاری است، مثلاً به قلب و روح «جنا» می‌گویند از آن‌ جهت که پوشیده و مخفی است.

به بهشت «جنت» می‌گویند چون بر دیدگان ما مخفی است و سپر «جنانه» نامیده می‌شود چون شخص، هنگام جنگ در پشت آن مخفی می‌شود. «جنین» به طفل در رحم می‌گویند، چون طفل در رحم مادر مخفی است و همچنین «جن» را جن می‌گویند چون از دید چشم‌های ما پنهان و مخفی است.

چه کسانی اولین بار ریگ جن را فتح کردند؟

در سال ۱۹۰۰ سون هدین، کویرنورد سوئدی از حاشیه غربی و جنوبی ریگ جن عبور کرد. او بعدها در کتاب کویرهای ایران به طور مفصل دربارهٔ ریگ جن نوشت. در سال ۱۹۳۰ آلفونس گابریل از جنوب ریگ جن گذشت. از ۱۳۷۶ تا کنون گروه‌هایی از کویرپیمایان با خودروهای بیابانی و حتی پیاده به نقاط مختلف ریگ جن رفته‌اند.

سون‌هدین و بعدازآن هم آلفونز گابریل در سال ۱۹۳۰ از نزدیکی آن گذر کردند؛ اما هیچ‌کدام نتوانستند از این بخش از کویر عبور کنند و ناچار به سمت یزد برگشتند؛ اما عبور از آن همچنان برای کویرنوردان به‌صورت یک رؤیا باقی ماند تا اینکه بالاخره در سال ۱۹۹۷ طلسم ریگ‌جن توسط منصور عطاردی معاون منابع طبیعی محیط زیست استان تهران شکسته شد. او به همراه آقای میران زاده، رئیس وقت پارک ملی کویر و آقای شیرازی از قوی ترین نیروهای محیط بانی با چند دستگاه وانت پیکاپ و لندرور و چند دستگاه موتور تریل ریگ جن را فتح کردند. اما یک سال بعد، مجدد آقای منصور عطاردی و تیم همراه وارد «ریگ جن» شد و بعد از آن بسیاری از کویرنوردان از «ریگ جن» گذشتند. البته با تجهیزات کامل که نه گرفتار روح شوند و نه جن‌زدگی.

ایمیدرو در شهریورماه ۱۳۹۲ بدلیل رکود ، نداشتن نقدینگی ، تغییر مداوم مدیریت ، قانون اصل ۴۴ که اجازه سرمایه گذاری را از سازمان توسعه ای گرفته بود ( این اشکالی است که هنوز وجود دارد و بحث‌جداگانه میطلبد)، راهکاری در جهت حمایت از فعال کردن معادن در پیش گرفت که ضمن اجرای صحیح قانون خصوصی سازی ، تولید و توسعه بخوبی انجام شود و بااین مدل یعنی حفظ مالکیت معدن و واگذاری بهره برداری ۱۴ مورد از بزرگترین واگذاری ها را شفاف با رعایت دقیق قانون از مهرماه ۱۳۹۲ انجام داد به نحوی که ناظر ایمیدرو بر بهره برداری مداوم نظارت میکند و بهره بردار نیز امکان سرمایه گذاری برای اکتشاف و استخراج و ایجاد کارخانه را دارد ( مدلی از BOT) و سهم دولت را نیز حسب قرار داد میپردازد. این مدل واگذاری تبارها به مسولین وقت اقتصادی ارایه ولی توجه نشد.
یکی از واگذاری های موفق واگذاری بهره برداری از معدن سرب نخلک( ۶۸ کیلومتری انارک در منطقه کویر مرکزی ) که از قدیمی ترین معادن ایران است و سابقه بهره برداری از آن به ۲۰۰۰ سال برمیگردد و آتشکده باستانی ۱۸۰۰ کنار آن وجود دارد.  معدن بدلیل قدیمی بودن نیاز به سرمایه گذاری برای بازسازی اساسی داشت و با توجه به قانون اصل ۴۴ و قرار داشتن در لیست واگذاری و اختلاف با سازمان خصوصی سازی مانع جدی برای سرمایه گذاری بود ، لذا با رعایت مقررات در سال ۱۳۹۵ در قالب مزایده بهره برداری بمدت ۲۵ سال به بهره بردار دارای صلاحیت واگذار شد.
اولین بازدید من در زمستان ۱۳۹۲ از این معدن بود که بدلایل متعدد افت تولید و با توجه به عدم توجه و بازسازی رونق در این منطقه کویری را به رکود برده بود، پیرزنی را ملاقات کردم که در اطراف معدن ساکن بود و جزو معدود بازماندگان ده نزدیک بود و گلایه جدی داشت که همه کوچ کرده اند و از فقر مردم میگفت   ، کارگران باقیمانده نیز امیدی به اینده کار خود نداشتند.
در گزارش افتتاح شهریور ۱۴۰۲ کارخانه ۱۰۰۰۰ تنی کنستانتره سرب اعلام شد ۵۵۰نفر در معدن فعال هستند و استخراج مواد معدنی از ۲۲۰۰۰ تن به ۳۷۰۰۰۰ تن رسیده است و بااکتشافات جدید به ۷/۵۰۰ میلیون تن ذخیره قطعی رسیده شده است و کارخانه ۱۰۰۰۰ تنی دوم نیز در مرحله راه اندازی است.
ابتدا بایستی به بهره بردار کارافرین تبریک گفت که با تدبیر و سرمایه گذاری صحیح رکوردهای خوبی در توسعه و اشتغال آن نقطه کویری ایجاد کرده است و پیشنهاد میکنم بعنوان کار آفرین نمونه تقدیر جانانه شود ، به مدیریت اسبق شرکت تهیه وتولید که پیشنهاد واگذاری داد و از ایمیدرو که تصویب و حمایت کرد و از کارگران و متخصصین عزیزی که در این منطقه کویری بد اب و هوا برای توسعه و آبادانی کشور تلاش میکنند بایستی تقدیر کرد.
شایسته است روش های موفق خصوصی سازی و واگذاری واحدهای دولتی در دستور دولت قرار گیرد.
مهدی کرباسیان
رییس هیات عامل اسبق ایمیدرو
معدن ۲۴: ۱۲ شهریور ۱۴۰۲